W trzech słowach: AKCEPTOWAĆ, TOLEROWAĆ, KOCHAĆ.
Z punktu widzenia neurobiologii brak bliskości i akceptacji jest doznaniem z tego samego „przedziału” co ból fizyczny. Z kolei doświadczenie bólu aktywuje określoną sieć neuronalną w obrębie przedniego zakrętu kory obręczy, nazywanego „ośrodkiem ja emocjonalnego”. Taka sama reakcja w mózgu pojawia się, kiedy człowiek zostaje upokorzony czy wyśmiany, czy też doświadczy jakiejkolwiek formy odrzucenia. Im silniejszy ból – fizyczny czy też emocjonalny, spowodowany na przykład wykluczeniem – tym silniejsza jest reakcja w naszym mózgu. Niezwykle istotne jest jednak to, że poza uruchamianiem przedniego zakrętu kory obręczy, każdy rodzaj bólu aktywizuje tzw. układ agresji. Doświadczenie bólu pobudza w nas zatem impuls do ataku, co prawdopodobnie jest ewolucyjnym mechanizmem, który miał zapewnić nam sprawny i szybki system obrony.
Nasza biologia wyraźnie wskazuje zatem, że za zachowaniem agresywnym często kryje się cierpienie. Jest to zgodne z wynikami badań analiz psychologicznych i socjologicznych, które pokazują, że doświadczenie ostracyzmu, odrzucenia czy brak przynależności grupowej są najsilniejszymi czynnikami powodującymi agresję. Poczucia braku przynależności doświadczają nie tylko ludzie, którzy są np. dyskryminowani, lecz po prostu ludzie osamotnieni, nie doznający na co dzień akceptacji, płynącej z ciepłego i zapraszającego do kontaktu spojrzenia bliskich osób. I faktycznie – badania wskazują, że również i takie osoby mają silniejsze tendencje do agresji.
Skoro jednak ból fizyczny i emocjonalny ból braku akceptacji wywołują te same reakcje w mózgu, to jakim cudem przez te wszystkie lata nasi żyjący z grupach przodkowie się nie pozabijali? Przecież praktycznie w każdej społeczności czy relacji dochodzi do różnego rodzaju konfliktów, dających nam wyraźne poczucie odrzucenia i powodujących, że my sami kogoś odrzucamy. Otóż, zanim nasz impuls do agresji zostanie zrealizowany (innymi słowy – zanim rozpoczniemy atak) impuls ten przedostaje się przez neurobiologiczną pętlę, mającą na celu jego kontrolę. Ulokowane w korze przedczołowej sieci komórek nerwowych pozwalają nam przewidywać skutki naszych działań i dosłownie poczuć, czego doświadczyłaby druga strona, jeśli zrealizowalibyśmy swoją chęć ataku. Im bardziej zatem rozwinięta jest nasza kora przedczołowa, tym większą mamy zdolność do hamowania swoich impulsów (nie tylko zresztą do ataku, ale również do zachowań ryzykownych czy też nierozważnych). Życie w relacjach, w których ktoś nawet w trudnych sytuacjach doświadcza akceptacji, ale też potrafi ją okazywać, jest tym bardziej prawdopodobne, im lepsze warunki do rozwoju kory przedczołowej mamy zapewniane.
I tu koło się zamyka… bowiem czynnikiem najlepiej sprzyjającym dojrzewaniu kory przedczołowej jest właśnie przebywanie w bliskich, wspierających relacjach, pełnych akceptacji i dających nam poczucie wytchnienia. Jest tak zarówno w przypadku dzieci, jak i osób dorosłych, ponieważ rozwój taki nie kończy się wraz z wejściem w okres dorosłości, lecz trwa całe życie.
Kultywowanie dobrych relacji, a poprzez to tworzenie dla naszych dzieci i nas samych warunków sprzyjających intensywnemu rozwojowi kory przedczołowej, może być zatem jednym z lepszych sposobów zapobiegania agresji na świecie.
Źródła:
Chester, D. S., Eisenberger, N. I., Pond, R. S., Richman, S. B., Bushman, B. J., & DeWall, C. N. (2014). The interactive effect of social pain and executive functioning on aggression: an fMRI experiment. „Social Cognitive and Affective Neuroscience”, 9(5), str. 699–704.
Dutton, D.G., Boyanowsky, E.O. i Bond, M.H. (2006). Extreme Mass Homicide: From Military Massacre to Genocide, „Agression and Violent Behavior”, 10, str. 437-473.
Elbert, T. i wsp. (2006). The Influence of Organized Violence and Terror on Brain and Mind – A Co-Constructive Perspective. w: P. Baltes, P. Reuter-Lorenz i F. Rosler. Lifespan Development and the Brain, wyd.: Cambridge University Press.
Anderson, C.A., Bushman, B. J. (2002). Human aggression. Annual Review of Psychology, 53(1), str. 27–51.
Neufeld, G., Mate, G. (2016). „Więź. Dlaczego rodzice powinni być ważniejsi od kolegów.”, wyd. Galaktyka.
Oryginalny tekst z Fundacji Wiemy Co Jemy, wpis fejsbukowy – można przeczytać tutaj.